Đây là những loại vaccine tiềm năng đang được phát triển để chống lại đại dịch Covid-19

Chúng tôi đang theo dõi hơn 200 loại vaccine đang được thử nghiệm nhằm ngăn chặn cơn đại dịch hiện nay, một nhiệm vụ khoa học đang được thúc đẩy với tốc độ nhanh chóng hơn bao giờ hết

Bài gốc: These are the top coronavirus vaccines to watch, bảng biểu trong bài dịch đã được cắt gọn đi, chi tiết xin mời xem bài gốc.

• Tiền lâm sàng: Hơn 170 loại vaccine đang được thử nghiệm trên động vật và trong môi trường thí nghiệm
• Giai đoạn 1: Hơn 7 loại vaccine đang được kiểm thử trên nhóm nhỏ những người khoẻ mạnh để kiểm tra mức độ an toàn và tìm ra liều lượng phù hợp
• Giai đoạn 2: Có 12 loại vaccine đang được thử nghiệm trên một nhóm người đông hơn, bao gồm cả những người có nguy cơ mắc bệnh cao
• Giao đoạn 3: Có 7 loại vaccine đang được thử nghiệm trên hàng ngàn người để kiểm tra mức độ hiệu quả và an toàn
• Được chứng nhận: Hiện chưa có loại vaccine nào được chứng nhận có khả năng bảo vệ hiệu quả, tránh được những rủi ro tiềm ẩn

Tình hình hiện tại

• 21 tháng 9, 2020: Tổ chức y tế thế giới tiết lộ kế hoạch phân phối vaccine coronavirus cho toàn cầu.
• 19 tháng 9, 2020: Moderna, Pfizer và AstraZeneca đã cho xuất bản chi tiết nghiên cứu của họ, chỉ ra cách họ kiểm tra tính an toàn và hiệu quả của các loại vaccine.
• 19 tháng 9, 2020: Thử nghiệm của The AstraZeneca, vốn đã bị dừng lại sau khi một người thử nghiệm có phản ứng phụ, đã được khởi động lại ở Brazil, Ấn Độ và Anh. Ở Mỹ vẫn chưa cho phép bắt đầu lại.
• 27 tháng 8, 2020: Moderna và Pfizer đã đăng ký cho một nửa số lượng tình nguyện viên trên 30,000 người để thử nghiệm vaccine. 1/5 trong số đó là người da đen hoặc gốc Tây Ban Nha.
• 27 tháng 8, 2020: Cục quản lý thực phẩm và thuốc của Mỹ đã thông báo sẽ có một cuộc họp của hội đồng cố vấn vào ngày 22 tháng 10 để thảo luận về vaccine phòng chống Covid-19
• 14 tháng 8, 2020: Mỹ sẽ chuẩn bị một chuẩn corona virus để dùng cho các đợt thử vaccine diện rộng
• 14 tháng 8, 2020: Moderna đã nhận được thoả thuận 1.5 tỷ đô để cung cấp 100 triệu liều vaccine.
• 11 tháng 8, 2020: Nga thông báo vaccine chống corona virus “Sputnix V”, tuyên bố bước đột phá trong cuộc đua vaccine trên toàn cầu mà chưa tiến hành hoàn tất giai đoạn 3.

Những nỗ lực của nhân loại nhằm tạo ra một loại vaccine chống lại virus SARS-CoV-2 bắt đầu từ tháng một năm nay, ngay khi các nhà khoa học Trung Quốc công bố bộ gen của một loại virus gây ra căn bệnh viêm phổi bí ẩn. Quá trình phát triển vaccine thường phải mất hàng năm trời và phải trải qua từng giai đoạn một. Những ứng viên vaccine sẽ được tạo ra trong phòng thí nghiệm, thử nghiệm trên cơ thể động vật trước tiên và sau đó tiến tới từng bước thử nghiệm trên cơ thể con người. Những giai đoạn này hiện nay đang được tiến hành chồng chéo nhau trong cuộc đua tìm ra một loại vaccine có thể khống chế căn bệnh đã giết chết hàng trăm ngàn người. Có nhiều trường hợp vaccine được thử nghiệm trên người trước khi những thử nghiệm trên động vật hoàn tất. Có nhiều công ty dược sau khi triển khai giai đoạn 1 xong, đã lên luôn kế hoạch thử nghiệm giai đoạn 3 dù chưa biết loại vaccine họ đang chế tạo có hiệu quả và an toàn hay không.

Chính phủ các quốc gia hàng đầu đã tuyên bố sẽ không bỏ qua bất cứ giai đoạn nào của việc điều chế vaccine. Chính phủ Mỹ sẽ không cung cấp chứng nhận cho bất cứ loại vaccine nào khi chưa hoàn tất giai đoạn 3. Cục quản lý thuốc và thực phẩm trung ương Mỹ, đơn vị có tiếng nói trọng lượng nhất trong việc chứng nhận một loại vaccine an toàn và hiệu quả, nói rằng một loại vaccine cho Covid-19, căn bệnh được gây ra bởi corona virus, cần phải ngăn ngừa được bệnh hoặc giảm triệu chứng trên ít nhất 50% số người tham gia thử nghiệm. Vaccine cúm mùa hiện tại đạt hiệu quả trong khoảng 40 đến 60%, theo số liệu của trung tâm kiểm soát và ngăn ngừa dịch bệnh. Những quốc gia khác sẽ có thể có những tiêu chuẩn khác để chứng nhận vaccine mà không cần chờ đợi cho đến khi chúng được chứng minh an toàn và hiệu quả. Nga đã tuyên bố họ sẽ bắt đầu tiêm vaccine của họ cho những người có nguy cơ bệnh cao từ tháng 8, trước khi thử nghiệm giai đoạn 3. Trung Quốc cũng đã chứng nhận và sử dụng một loại vaccine cho binh lính của họ.

Tốc độ chưa từng có

Từ tháng 1, những nhà nghiên cứu ở Mỹ đã thiết lập một dự án táo bạo để điều chế vaccine trong vòng từ 12 đến 18 tháng. Nếu thành công, đó sẽ là kỷ lục mới của thế giới. Vaccine chống quai bị hiện nay đang giữ kỷ lục là vaccine được điều chế và chứng nhận nhanh nhất, trong vòng 4 năm, từ lúc có những bằng chứng khoa học đến khi được cấp phép vào năm 1967. Trong khi đó, cho đến nay đã 36 năm, vaccine phòng HIV vẫn còn là 1 giấc mơ. Các loại vaccine ngừa corona virus đang có tốc độ nhanh hơn, một phần vì các chính phủ đang rót những khoảng đầu tư mạo hiểm vào công việc điều chế này. Theo dự án Operation Warp Speed, chính phủ Mỹ đã đầu tư 95 tỉ đô để đẩy nhanh quá trình phát triển, để tiến tới sản xuất hàng loạt trước khi quá trình nghiên cứu kết thúc.

Những công nghệ mới

Những tiến bộ khoa học công nghệ đã cung cấp cho các nhà nghiên cứu những công cụ mới trong việc cố gắng chống lại loại corona virus này. Họ có thể đưa những vật liệu di truyền vào trong nhân tế bào, biến chúng thành nhà máy sản xuất vaccine và bỏ qua được những bước tốn thời gian nhưng sản xuất protein định hướng hay phải nuôi cấy virus trong trứng gà. Nhân của corona virus SARS-CoV-2 là một chuỗi đơn acid ribonucleic (RNA) được bao bọc bởi một bức màng protein. Tên virus được lấy từ những chiếc gai bao bọc thân thể nó có hình giống chiếc vương miện, “corona” trong tiếng Latin. Những protein hình gai này không phải là vật để trang trí. Chúng được dùng để virus có thể thâm nhập vào bên trong tế bào và tự nhân bản. Các loại vaccine hoạt động bằng cách dạy hệ miễn dịch của cơ thể nhận biết và ngăn chặn virus. Tất cả chúng đều dựa trên các nguyên tắc căn bản. Vaccine có nhiệm vụ kích hoạt tế bào T-helper của hệ miễn dịch, đây là những tế bào có nhiệm vụ phát hiện sự hiện diện của virus. Chúng sẽ hướng dẫn các tế bào B tạo ra những kháng thể để ngăn chặn virus tự nhân bản và những tế bào T-killer sẽ tiêu diệt các tế bào bị nhiễm bệnh. Một số loại vaccine chỉ có thể kích hoạt một phần của chuỗi phản ứng miễn dịch này. Dưới đây chúng ta sẽ thấy những loại vaccine dùng công nghệ khác nhau đang được phát triển trên khắp thế giới nhằm kích hoạt những phản ứng miễn dịch trong cơ thể người để ngăn chặn SARS-CoV-2. Mỗi loại vaccine sẽ có cách hoạt động khác nhau, nhưng đều tuân theo những nguyên tắc kể trên.

Vaccine dùng acid nucleic (DNA và RNA)

Các loại vaccine này chứa vật liệu di truyền có bản thiết kế của loại protein hình gai bao bọc bên ngoài virus. Để đưa DNA vào trong tế bào, các nhà nghiên cứu dòng một xung điện từ để phá vỡ lớp màng tế bào. Sau khi thâm nhập vào được, DNA sẽ được dùng như bản sao để tạo ra loại protein gai này. Vaccine RNA chứa một chuỗi vật liệu di truyền nằm trong một bong bóng chất béo (fat bubble). Một khi đã vào bên trong tế bào, RNA tạo ra loại protein tìm thấy trền bề mặt của virus. Hệ miễn dịch với sự hiện diện của các protein này, có thể học để nhận biết được virus. Những loại vaccine này có thể được thiết kế và sản xuất nhanh chóng. Nhưng chúng sẽ chỉ được dùng trong các cơ sở y tế và phải tiêm 2 liều để có thể tạo ra miễn dịch hoàn toàn.

Vaccine sử dụng virus định hướng (Viral-vectored vaccines)

Một số loại vaccine sử dụng một virus đã được làm suy yếu và vô hại để đẩy bộ gen của corona virus vào bên trong các tế bào. Những đoạn gen nào chứng tính chất đặc trưng của virus, và hệ miễn dịch sẽ dựa vào chúng để học và nhận diện virus. Loại vaccine này cũng dễ dàng điều chế. Tuy nhiên có một hạn chế là cơ thể người có thể miễn dịch luôn với các virus định hướng được đưa vào, dẫn đến những mũi tiêm tăng cường sau này trở nên kém hiệu quả hơn.

Vaccine thành phần (Subunit vaccines)

Một số loại vaccine sử dụng phương pháp truyền thống bằng cách đẩy những protein định hướng vào trong tế bào. Có nhiều cách để sản xuất các loại protein này, thường dùng nhất là sử dụng tế bào côn trùng và nấm men. Vaccine viêm gan B cũng dựa trên một loại protein định hướng được tạo ra bằng một loại nấm men biến đổi gen.

Vaccine sử dụng virus được làm yếu hoặc bất hoạt

Theo cách truyền thống hơn, virus được làm yếu đi đến mức không thể gây hại cho cơ thể nhưng vẫn có khả năng kích hoạt khả năng phòng vệ của hệ miễn dịch. Các loại vaccine cho bệnh sởi, quai bị, rubella dùng cơ chế này. Vacine dùng virus bất hoạt dùng các virus đã chết, không còn khả năng gây hại cho con người nhưng vẫn có khả năng giúp hệ miễn dịch tìm ra cách phòng vệ để chống lại virus. Vaccine ngừa bại liệt phát minh bởi Jonas Salk và vaccine cúm dùng phương pháp này. Những loại vaccine này cần rất nhiều thời gian để điều chế và đi vào sản xuất hàng loạt.

Tác giả: Aaron Steckelberg, Carolyn Y. Johnson, Gabriel Florit và Chris Alcantara, báo The Washington Post.